Trzyniec

Historia
Pierwsza wzmianka o wsiach należących do obecnego miasta pochodzą z 1305 r. Były to wsie: Końska, Oldrzychowice, Guty. Wieś Trzyniec powstała w XIV wieku, zaś pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1467 r., kiedy to Trzyniec był osadą służebną zamku cieszyńskiego. Sama nazwa pochodzi  od trzcin porastających brzegi Olzy. W XVII i XVIII wieku wieś stanowiła własność szlachecką, do jej właścicieli należały m.in. rody Mitrowskich, Beesów i Wilczków. W 1799 r. Trzyniec nabył za 36 tys. złotych Albert Sasko-Cieszyński, wcielając wieś do Komory Cieszyńskiej, a w 1822 r. stał się Trzyniec własnością arcyksięcia Karola Habsburga- syna cesarza Loepolda XII. Ponieważ ziemia nie była urodzajna, właściciele postanowili w inny sposób wykorzystać swe dobra. Dostarczająca wody i energii Olza, występowanie w okolicy wapnia, rud żelaza oraz gliny do wyrabiania cegieł, a przede wszystkim dostatek siły roboczej sprawiły, że postanowiono wybudować w Trzyńcu hutę żelaza. W 1836 r. rozpoczęto budowę pierwszego wielkiego pieca. W 1848 r. miała miejsce w Trzyńcu i okolicznych wsiach rebelia chłopska kierowana przez Pawła Oszeldę z Nieborów. W 1851 powstaje pierwsza jednoklasowa szkoła dwujęzyczna polsko-niemiecka. Przełomowym dla Trzyńca był rok 1871, kiedy to uruchomiono przewozy na trasie Kolei Koszycko-Bogumińskiej. Szybki i łatwy dowóz węgla z Zagłębia Ostrawsko-Karwińskiego oraz wysoko wydajnej rudy żelaza ze Słowacji, spowodowały szybki rozwój huty i samej miejscowości. W 1872 r. rozpoczęto budowę pierwszych kolonii mieszkaniowych Olza i Bobrek. W latach 80-tych XIX wieku dział już posterunek policji, który zajmował się również utrzymywaniem porządku miedzy hutnikami. W 1885 r. dzięki pomocy arcyksięcia Albrechta Habsburga, wybudowano kościół katolicki pw. Św. Alberta. Ewangelicy wznieśli kościół z własnych składek, a jego wyświęcenie nastąpiło w 1899 r. w 1896 utworzono  Czytelnię Katolicką , a rok później otwarto na terenie Końskiej szpital hutniczy. W 1906 r. właścicielem huty zostało Austryjackie Towarzystwo Górniczo-Hutnicze, a w samym zakładzie, jako pierwsza na świecie, została zelektryzowana walcownia. W 1910 r. założono pierwszą polską organizację kulturalno-oświatową i sportową „ Siła” . Po I Wojnie Światowej w wyniku braku zainteresowania rzadu II Rzeczypospolitej oraz napaści wojsk czeskich na Śląsk Cieszyński i tygodniowej wojnie czechosłowacko-polskiej z 1919 r., nastąpił niekorzystny dla Rzeczpospolitej podział ziem byłego Księstwa Cieszyńskiego. Na mocy decyzji Rady Ambasadorów z lipca 1920 r. cała część Śląska Cieszyńskiego położona po lewej stronie Olzy, w tym Trzyniec, przypadła Czechosłowacji. Lata dwudzieste XX wieku to dalszy rozwój huty i gminy. W 1924 r. otwarto budynek czeskiej szkoły mieszczańskiej (średniej), a już wcześniej uruchomiono kino Amerykanin. W 1928 r. rada gminna Trzyńca zwróciła się do rządu o nadanie gminie rangi miasta. Za wstawiennictwem prezydenta T. Masaryka, który gościł w Trzyńcu 6 lipca 1930 roku,   od 01.01.1931 r. Trzyniec został miastem. W tym też okresie powstała synagoga gminy żydowskiej i szkoła czesko-niemiecka.  W 1932 r. miasto wzbogaciło się o kąpielisko na brzegu Olzy.W październiku 1938 r. Trzyniec został zajęty, wraz z większością Zaolzia, przez wojska polskie i należał do Rzeczypospolitej do września 1939 r.  3 maja 1945 r. do miasta wkroczyła armia radziecka, a Trzyniec ponownie przypadł Czechosłowacji. W 1947 r., zgodnie z pozwoleniem ministerstwa oświaty, powstaje w mieście szkoła z polskim językiem wykładowym. W dwa lata póżniej opracowano koncepcję rozwoju miasta w stronę południową. W 1952 r. otwarto nowy ratusz, a w 1954 r. rozpoczęto budowę szpitala w Trzyńcu-Sośnie, którą ukończono w 1958 r. W 1980 przyłączono do miasta Guty, Karpentna, Niebory, Oldrzychowice, Ropicę, Tyrę i Wendrynię. T W 1995 r. od miasta odłącza się Wendrynia. Zostaje też sprywatyzowana huta trzyniecka.  Dominujące w krajobrazie kominy i zabudowania huty przesłaniają urok okolicznych gór. Trzyniec jest idealnym przykładem industrializacji na Śląsku.wnież utrzymywaniem porządku miedzy hutnikami. W 1885 r. dzięki pomocy arcyksięcia Albrechta Habsburga, wybudowano kości

Guty (czes. Guty, niem. Gutty) – część miasta Trzyńca w 1557 liczyła jedynie 13 osadników ze swoimi rodzinami. W 1563 wybudowany został luterański drewniany kościół, z którego miejscowość słynie do dziś, z tym że od 1654 jest on rzymskokatolicki. Pierwsza drewniana, ewangelicka szkoła została wybudowana w 1775 i służyła aż do 1866, kiedy to wzniesiono nowy budynek z wieżą i dzwonem. Ta budowla pełniła swą funkcję do 1903. Ostatnia polska szkoła wybudowana w 1903 służyła do 1973, tak jak pierwsza czeska od 1923. Obie zostały zamknięte z powodu niedostatecznej ilości dzieci, które obecnie uczęszczają głównie do szkół w Oldrzychowicach

Końska (czes. Konská, niem. Konskau) – część miasta Trzyńca  rozlokowana u ujścia Tyrki do Olzy, jest jedną z najstarszych miejscowości Śląska Cieszyńskiego. W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis   za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest po raz pierwszy w zlatynizownej formie Conka. Już w tym czasie, jako miejscowość odległa o milę (ok. 7 km) od Cieszyna, była ważnym punktem na trakcie handlowym wiodącym w górę doliny Olzy i dalej na Węgry lub do Wiednia. Jak sama nazwa wskazuje, wieś była wówczas ośrodkiem hodowli koni, które wymieniali tu kupcy po trudach przeprawy przez Przełęcz Jabłonkowską.W latach 1570-1657 majątek wraz z dworem  należał do Jana Jerzego Sobka z Kornic. W roku 1661 właścicielami są Anna Sobkowa i Helena Matyaszowska następnie Skrbeńscy z Hrziszcze do 1670 roku, Goczałkowscy z Goczałkowic do 1686 i Paczyńscy. Pomimo zniszczeń z czasów wojny trzydziestoletniej, wieś rozwijała się szybko. W XVIII w. jej właścicielami była szlachecka rodzina Wilczków z Polskiej Ostrawy, a w latach 1791 – 1894 – baronowie von Beess z Chrostiny. Później końszczański majątek należał do Gwidona Grohmana z rodziny przemysłowców z Vrbna pod Pradziadem, który jednak w 1912 r. utracił go, podobno za długi karciane.  W 1848 r., okresie „Wiosny Ludów”, Końska była terenem słynnej tu rebelii chłopskiej. Delegacja miejscowych chłopów za namową przybyłego z Wiednia studenta medycyny, Pawła Oszeldy z niedalekich Nieborów, udała się na zamek do barona Beessa z żądaniem zniesienia pańszczyzny. Młody baron zaaprobował żądania deputacji: praca na pańskim stała się odtąd dobrowolna i odpłatna, zaś chłopi uzyskali zgodę na porąbanie stolicy – ławy, na której wymierzana była kara chłosty i uzyskali prawo strzelania do zajęcy, które im wyrządzały szkody na polach.Po roku 1880 gwałtownie rozbudowująca się w kierunku północnym huta trzyniecka podzieliła wieś na dwie części, zagarniając jej historyczne centrum. Obecnie nazwa „Końska” odnosi się tylko do części terenów huty oraz związanych z nią przystanków: kolejowego i autobusowego. Dawny zespół pałacowy w Końskiej składał się z monumentalnego, trójkondygnacyjnego pałacu, wzniesionego na początku XIX w. na prawym brzegu Olzy, na miejscu dawnego dworu Sobków, oraz otaczającego go parku. Od roku 1913 był w posiadaniu Spółki Ziemi Cieszyńskiej, a następnie Macierzy Szkolnej w Czechosłowacji. Od 1919 r. mieściła się tu wielce zasłużona dla regionu Żeńska Szkoła Gospodarstwa Wiejskiego, założona z inicjatywy prezesa „Towarzystwa Rolniczego”, Józefa Zaleskiego. Po II wojnie pałac został pochłonięty przez rozrastającą się hutę i zupełnie przebudowany na magazyny i obiekty socjalne.