Jabłonków

Jabłonków (cz. Jablunkov, niem. Jablunkau) – miasto nad Olzą, pomiędzy pasmami Beskidu Śląskiego na wschodzie i Beskidu Morawsko-Śląskiego na zachodzie, na północ od Przełęczy Jabłonkowskiej i jest najbardziej wysuniętym na wschód miastem w Czechach.Pierwsza wzmianka pochodzi z 1447, kiedy to w czasie najazdu węgierskiego został spalony gród Jabłonków, istniejący na terenie dzisiejszego Gródka/ na północ od dzisiejszego Jabłonkowa/. Po tym zdarzeniu nowy Jabłonków powstaje w obecnym miejscu: u ujścia Łomnej do Olzy. Miasto zostało założone z centralnie położonym prostokątnym rynkiem (obecnie Rynek Mariacki – czes.: Mariánské náměstí).W 1560 r. otrzymało ono od księcia Wacława III Adama przywileje: warzenia piwa we własnym browarze  , wyszynku sprowadzanego z Węgier wina , cotygodniowych targów oraz posiadania młyna. W 1583 r. księżna cieszyńska Katarzyna Sydonia wyraziła zgodę na zakładanie cechów rzemieślniczych.Już w 1223 roku istniał w Jabłonkowie drewniany kościół. Na jego miejscu w 1401 roku wybudowano nowy, także drewniany. Murowany kościół wybudowano w 1620 roku; w 1656 roku odwiedził go król Jan II Kazimierz .Położenie miasta u stóp Przełęczy Jabłonkowskiej sprzyjało jego rozwojowi prowadził bowiem tamtędy   szlak handlowy z Węgier na pn. Europy zwany „miedzianym”. Dzięki niemu Jabłonków rozwinął się jako lokalne centrum handlowe i rzemieślnicze. Od 1639 roku odbywały się tu targi, na które przybywali nie tylko mieszkańcy Księstwa Cieszyńskiego, ale także kupcy z tzw. Górnych Węgier (dzisiejszej Słowacji) i Moraw.Oprócz handlu, zwłaszcza po wprowadzeniu przez Habsburgów w połowie XVII w. wysokich ceł (komora celna była m.in. w Jabłonkowie), rozwijało się rzemiosło, głównie tkactwo. W połowie XVIII w. w Jabłonkowie pracowało 50 warsztatów tkackich, produkujących przede wszystkim grube, nie bielone płótno przeznaczone na wywóz do Polski i na Węgry. Istniał „blejch”, na którym bielono płótno oraz farbiarnia. Rozwijało się sukiennictwo i garncarstwo. W 1770 r. miasto liczyło już blisko 2 tys. mieszkańców, a na początku XIX w. blisko 600 z nich zajmowało się tkactwem. W I połowie XIX w. wielu jabłonkowian trudniło się też wyrobem saletry potasowej do produkcji prochu . W XIX w. Jabłonków był również ośrodkiem wyrobu „hoczków” i ozdobnych łańcuszków – „orpantów” do żeńskiego stroju cieszyńskiego . Przez cały ten czas jabłonkowianie byli jednocześnie rolnikami, hodowali zwłaszcza dużo bydła rogatego.W 1851 roku wyświęcono szpital miejski, a w 1861 także klasztor sióstr Elżbietanek. W 1871 roku Jabłonków uzyskał połączenie kolejowe w ramach Kolei Koszycko-Bogumińskiej. Stację usytuowano jednak daleko od centrum miasta, ok. 1 km na północ od niego na terenie pobliskiego Nawsia, bowiem rajcy jabłonkowscy obawiali się, że przejeżdżające pociągi będą powodowały pożary lub straszyły zwierzęta gospodarskie, co mogło doprowadzić do upadku jarmarków miejskich jednak brak bezpośredniego połączenia kolejowego zepchnął miasto na ubocze życia gospodarczego regionu. W 1890 roku w mieście wybuchł 3-dniowy pożar, który strawił dużą część miasta, w tym szereg charakterystycznych drewnianych domów podcieniowych w otoczeniu Rynku.  Po tym wydarzeniu zaczęto stawiać murowane budynki, a centrum miasta uzyskało dzisiejszy wygląd.W 1905 roku powstał  nowy budynek obecnego ratusza, a w 1911 roku  budynek sądu. W owym czasie miasto było naturalnym centrum administracyjnym i handlowym dla mieszkańców wsi położonych w górnym biegu  Olzy, w tym także dla tzw.  Beskidzkiej Trójwsi: Istebna-Koniaków-Jaworzynka.Po podziale Księstwa Cieszyńskiego w 1920 roku Jabłonków znalazł się w granicach Czechosłowacji, mimo iż miasto w zdecydowanej większości zamieszkiwała ludność polska. W październiku 1938 roku Jabłonków wraz z resztą Zaolzia zajęły wojska polskie. Po zajęciu Polski we wrześniu 1939 r. przez wojska niemieckie, miasto znalazło się w granicach III Rzeszy i zostało włączone do okręgu cieszyńskiego (niem. Landkreis Teschen). Po 1945 roku miasto ponownie włączono do Czechosłowacji. Jabłonków rozwija się obecniejako miejscowość turystyczna oraz ośrodek przemysłu drzewnego.Jabłonków jest także prężnym ośrodkiem mniejszości polskiej w Czechach – 24,5% posiada obywatelstwo polskie. Jest też znanym ośrodkiem kultury górali beskidzkich. W samym mieście znajdowała się enklawa góralskiej grupy etnicznej: Jacków jabłonkowskich, czyli góralskiej szlachty mieszczańskiej, która zamieszkiwała tylko to miasto, a od reszty górali śląskich odróżniali się strojem przypominającym węgierski strój ludowy oraz gwarą, tzw. jabłonkowaniem.