Cieszyn

Historia
CIESZYN- (mapa) miasto na Pogórzu Ślaskim nad Olzą jak głosi podanie jedno z najstarszych miast polskich założone przez 3 braci w 810 synów słowiańskiego króla, którzy po długiej wędrówce spotkali się tutaj i ciesząc się tym faktem założyli miasto Cieszyn/patrz:Studnia Trzech Braci/. W rzeczywistości zalążkiem dzisiejszego miasta jest Góra Zamkowa, gdzie najstarsze ślady osadnictwa sięgają VI-V w. p.n.e. oraz słowiański gród we wsi Podobora (obecnie część Kocobędza, Rep. Czeska), zwany „Starym Cieszynem”. Po zniszczeniu Starego Cieszyna przez wojska wielkomorawskie w końcu VIII wieku osadnicy słowiańscy zbudowali na Górze Zamkowej nowe grodzisko obronne. W XI wieku zbudowano tu kaplicę w stylu romańskim, która przetrwała do dziś i jest jednym z najważniejszych zabytków na Śląsku i w Polsce (jej podobizna zdobi rewers banknotu 20-złotowego). W tym samym czasie pod Górą Zamkową zaczęło rozbudowywać się podgrodzie, a cieszyński gród urósł do rangi kasztelanii W 1172 powstało księstwo raciborskie w skład którego oprócz kasztelanii raciborskiej weszła również cieszyńska a w 1202r. połączyła się z księstwem opolskim. W tym czasie na przeciwległym do Góry Zamkowej wziesieniu za fosą rozwijała się osada, o owalnym układzie przestrzennym skupionym wokół obecnego Placu Teatralnego, gdzie pod koniec XII wieku powstał pierwszy kościół parafialny (poza grodowa kaplica pw. św. Mikołaja). W dokumencie protekcyjnym biskupa wrocławskiego Wawrzyńca z dnia 25 maja 1223 roku wśród miejscowości mających im płacić dziesięcinę wymieniono również przedmieścia Cieszyna co świadczy pośrednio że Cieszyn był już miastem, a formalna lokacja miasta nastąpiła najpewniej pomiędzy 1217 a 1223, na prawie lwówieckim. Około 1240 zbudowano okazały nowy kościół parafialny pw. św. Marii Magdaleny w miejscu obecnego teatru, przy którym działała szkoła parafialna. Około 1270 ufundowany został klasztor Dominikanów, usytowany na południowy-wschód od zabudowań miejskich.Po podziale Księstwa Opolsko-Raciborskiego w 1281 lub 1282, a następnie Księstwa Raciborskiego w 1290, Cieszyn został stolicą Księstwa Cieszyńskiego, a pierwszym księciem cieszyńskim został Mieszko, założyciel linii Piastów cieszyńskich, który rozpoczął przebudowę grodu na zamek. Największy (mapa i zdjęcie) rozwój przypadł na lata panowania księcia Przemysława I Noszaka, który w 1374 nadał Cieszynowi nowe prawa miejskie na wzór Wrocławia i w miejsce drewnianego zamku wzniósł murowany. Wtedy też powołano urząd burmistrza (pierwszy znany burmistrz to Mikołaj Giseler) i radę miejską, dla których zbudowano ratusz przy utworzonym rynku (dzisiejszy Stary Targ). W tym okresie działał też miejski szpital dla ubogich na Frysztackim Przedmieściu. Za panowania księcia Kazimierza II, który w 1496 przeniósł rynek na obecne miejsce podarowując również nowy kwartał wzdłuż obecnej ulicy Srebrnej, powołał sąd ziemski, a obwałowania miejskie zostały poszerzone na wschód o kamienne mury obronne. Po objęciu samodzielnych rządów przez Wacława III Adama w 1545 rozpoczęte zostały przez niego działania reformacyjne, podarował on miastu obszar ogrodów klasztoru Dominikanów, który z czasem został zabudowany i nazwany Nowym Miastem. W XVII wieku miasto zostało w dużym stopniu zniszczone podczas wojny trzydziestoletniej. W wyniku wojny nastąpił upadek ekonomiczny i demograficzny całego Księstwa Cieszyńskiego, w tym samego Cieszyna. Wygaśnięcie linii Piastów cieszyńskich w 1653 i przejęcie władzy w księstwie bezpośrednio przez królów czeskich (cesarzy niemieckich) z rodu Habsburgów spowodowało stagnację gospodarczą i polityczną Cieszyna do końca wieku. W latach 1709-1750 zbudowano duży kościoł ewangelicko-augsburski, który jest dziś największą świątynią luterańską w Polsce. Pozycja miasta wzmocniła się po zakończeniu wojen śląskich w połowie XVIII wieku, w wyniku których Cieszyn, jako jedno z nielicznych miast Śląska, pozostał przy Austrii. 13 maja 1779 podpisano tu pokój pomiędzy Austrią i Prusami, kończący wojnę o sukcesję bawarską. W latach 1768-1771 Cieszyn stał się też główną siedzibą konfederatów barskich. Powolny powrót do świetności miasta przerwała seria kataklizmów , najpoważniejszym z nich był pożar w 1789, który doszczętnie strawił niemal całe miasto. Następnie miastopodnosi się z gruzów, a większość ze zbudowanych wtedy budynków przetrwała do dnia dzisiejszego Przełom XVIII i XIX wieku to gwałtowny rozwój życia kulturalno-oświatowego Cieszyna. W 1802 ks. Leopold Szersznik tworzy muzeum (obecnie Muzeum Śląska Cieszyńskiego), uznawane dziś za pierwsze publiczne muzeum na ziemiach polskich. W 1805, w wyniku zagrożenia Wiednia przez wojska napoleońskie, do Cieszyna przenosi się dwór cesarski i rząd monarchii austriackiej. W ten sposób przez pewien czas Cieszyn był stolicą cesarstwa. W 1839 ostatecznie rozebrano piastowski zamek, a na Górze Zamkowej, z polecenia księcia Karola Habsburga, zbudowano klasycystyczny pałac (tzw. Nowy Zamek) z dużym parkiem. W 1836 po raz kolejny pożar strawił część śródmieścia, w tym piękny ratusz, który odbudowano w 1846 . W 1846 powstał również, działający do dziś, browar książęcy u stóp Góry Zamkowej. W okresie Wiosny Ludów Cieszyn staje się ważnym ośrodkiem polskiej myśli narodowej. W 1848 zaczęła wychodzić tu pierwsza polska gazeta/Tygodnik Cieszyński 1848-1939/ . W 1872 Cieszyn stał się siedzibą Wikariatu Generalnego dla Śląska Austriackiego. W 1869 do Cieszyna dociera pierwsza linia kolejowa, a wokół zbudowanego dworca na zachodnim brzegu Olzy (dzisiejszy Czeski Cieszyn) rozpoczyna się budowa dzielnicy przemysłowej. W 1911 powstaje w mieście linia tramwajowa, łącząca dworzec kolejowy z centrum Cieszyna ( likwidacja w 1921)W okresie I wojny światowej stacjonowały tu duże ilości wojsk austriackich, przez pewien okres Cieszyn był także siedzibą ich Sztabu Generalnego. Z Cieszyna pochodziło wielu żołnierzy Legionów Piłsudskiego, a sam Józef Piłsudski bywał w mieście. Do legionów wcielono uformowany w Cieszynie przez śląską sekcję Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego Sokół tzw. Legion Śląski pod dowództwem Hieronima Przepilińskiego. Legioniści śląscy brali udział w bitwie pod Mołotkowem oraz pod Kostiuchnówką, gdzie poległ dowódca kompanii, porucznik Jan Łysek. Po zakończeniu I wojny światowej Cieszyn, stał się terytorium spornym pomiędzy Polską i Czechosłowacją. W styczniu 1919 doszło do wojny. Wykorzystując zaangażowanie odradzającego się państwa polskiego w powstanie wielkopolskie i walki o Lwów, Czesi dokonali zbrojnej agresji na Śląsk Cieszyński. Powstała jeszcze w październiku 1918 w Cieszynie Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego dążyła do przyłączenia regionu do Polski, jednak ostatecznie spór został rozstrzygnięty dopiero przez paryską Radę Ambasadorów w 1920, która podzieliła Śląsk Cieszyński oraz miasto Cieszyn wzdłuż rzeki Olzy, przy czym historyczna część miasta znalazła się w granicach Polski (Cieszyn), zaś przemysłowa z dworcem kolejowym w granicach Czechosłowacji (Czeski Cieszyn). Podział nie był dokonany według kryteriów etnicznych, w związku z czym w części czeskiej pozostała bardzo znaczna ilość ludności polskiej. Oddzielenie Cieszyna od dworca kolejowego i terenów przemysłowych zahamowało rozwój miasta. W latach 1938-1945 Cieszyn i Czeski Cieszyn połączono w jedno miasto (w październiku 1938 wojska polskie zajęły tzw. Zaolzie wraz z Czeskim Cieszynem, a we wrześniu 1939 cały Śląsk Cieszyński został włączony do III Rzeszy), jednak tuż po zakończeniu II wojny światowej podział przywrócono.Po II wojnie swiatowej Cieszyn rozwijał sie stosunkowo dynamicznie stał sie miastem przemysłowym słynącym z zakładów takich jak „Olza”, „Celma”, „Polifarb Cieszyn”, „FACH”, „Cefana”, „Polwid”, „Termika”, „Zampol”którego upadek nastapił na początku lat 90-tych.Obecnie Cieszyn, pomimo niewielkich rozmiarów, jest ważnym ośrodkiem kulturalnym, administracyjnym i oświatowy jak również popularnym ośrodkiem handlowym, głównie wśród obywateli Czech. Jest stolicą powiatu cieszyńskiego i siedzibą Euroregionu Śląsk Cieszyński. Znajduje się tu wydział Uniwersytetu Śląskiego, co roku odbywają się festiwale takie jak: Międzynarodowy Festiwal Teatralny „BEZ GRANIC”, Przegląd Filmowy „Kino Na Granicy” („Kino na Hranici”) czy Festiwal Muzyki Wokalnej „Viva il canto”a od 2006 odbywa się Festiwal Filmowy „Wakacyjne Kadry. W latach 2002-2005 odbywał się w Cieszynie jeden z największych w Polsce festiwali filmowych „Era Nowe Horyzonty”, przeniesiony później do Wrocławia. Położenie u stóp Beskidu Śląskiego, bezpośrednio na granicy, przy drodze ekspresowej S1, atrakcyjny wygląd historycznego centrum z rynkiem i dużą ilością zabytków, daje Cieszynowi spore perspektywy rozwoju. Staje się on coraz bardziej popularnym ośrodkiem turystycznym i kulturalnym.